ابلیس در ادبیات عرفانی با تکیه بر کشف الاسرارو آثار عین القضات

چکیده: مجموعه ی حاضر بررسی جایگاه و نقش ابلیس در ادبیات عرفانی با تکیه بر آثار عین القضات و تفسیر کشف الاسرار میبدی می باشد . از آنجا که ابلیس در ادبیات عرفانی جایگاه متناقض و پرحاشیه ای دارد و از طرفی عده ای از عرفا به دفاع و ستایش از او پرداخته اند لذا بررسی و تأمل در این موضوع افق های تازه و روشنی از این جریان فکری را در پیش چشم محققان می گشاید. علت انتخاب آثار عین القضات و تفسیر میبدی در این پژوهش نیز علاوه بر اهمیت این آثار در ادبیات عرفانی، توجّه خاص عین القضات به این جریان است چرا که عین القضات نظریه ی ابلیس شناسی نظام مند و با قاعده ای را در حوزه ی ادبیات عرفانی مطرح ساخت و بی شک عین القضات همدانی گسترش دهنده و مفسر بی همتای این نظریه است هر چند او مبانی این نظریه را از عرفای سلف خود بویژه حلاج گرفته است، ولی تقریر تازه و بدیعی از واقعه ی طرد ولعنت شدن ابلیس ارائه می کند که او را در زمره ی بزرگترین مدافعان و ستایشگران ابلیس قرار می دهد .از طرفی در تفسیر میبدی نیز که از متون معتبر عرفانی است دیدگاه های غیر عرفی در مورد ابلیس به چشم می خورد. در این پژوهش جایگاه و نقش ابلیس در بین مدافعان و دیدگاه های آنها با توجّه به سیر تاریخی مورد توجّه قرار گرفته است و نظریات اکثر عرفایی که به ستایش یا همدردی با ابلیس پرداختند در این مجموعه گردآوری شده است .